6. Metody zakładkowe

To chyba najbardziej rozbudowana grupa metod mnemonicznych. Tak szeroka, iż niezbędne będzie zaproponowanie jakiejś klasyfikacji. Wcześniej jednak warto zdefiniować „zakładkę”, ponieważ literatura poradnikowa i kursowa zwykle nie podaje adekwatnej i na tyle szerokiej definicji „zakładki”, by można nią było objąć te metody, które wykazują wiele cech wspólnych. 

Zdefiniujmy więc zakładkę jako rzeczownik konkretny na stałe*, arbitralnie lub zgodnie z jakąś regułą zastępujący często pojawiający się w nauce abstrakt**. Ów abstrakt należy rozumieć jako pojedyncza informacja (w potocznym tego słowa znaczeniu). Takimi abstraktami są zwykle liczby, ale także np. litery (części wzorów, elementy pisowni wyrazów) i nie tylko. 

*) Stosunkowa stałość zakładek odróżnia je od słów zastępczych i pomocniczych, które są doraźne.

**) To druga istotna cecha zakładek ‒ każda technika mnemoniczna polega zwykle na zamianie jakiegoś abstraktu na konkret, jednak zakładki to nie tyle sposoby zamiany, co gotowe zamienniki abstraktów.

Jeśli chodzi o klasyfikację zakładek, trzeba wpierw zauważyć, iż zakładki pozwalają:

1) wyłącznie zastępować abstrakty;

lub

2) zastępować abstrakty i szeregować zapamiętywane obiekty.

Pierwszy typ zakładek jest oczywisty: to np. zakładki stosowane w nauce wzorów, nazwisk (zakładki imienne), dat, numerów telefonów, numerów kont itp.

Drugi typ metod to techniki, w których zakładki zastępują liczby, jednak powiązanie liczby z jakimś obiektem nie jest konieczne. Wystarczy powiązanie tego obiektu (informacji z materiału nauczania) z zakładką. Powiązanie zakładki z liczbą nie jest już ważne. Tutaj umieścić należy bodaj najstarszą technikę mnemoniczną ‒ metodę pokoju rzymskiego [metody pokoju rzymskiego]. Analogiczne cechy mają zakładki osobiste [metody zakładek osobistych]: każda część ciała jak każdy obiekt w pokoju rzymskim zastępuje w istocie liczbę, a przynajmniej można każdemu z nich przypisać kolejną liczbę naturalną, lecz ten związek nie jest konieczny. Ważne jest zapamiętanie kolejności lub liczby informacji, a nie to, jaka liczba odpowiada danej informacji (czy jest druga, piąta, czy dziesiąta).

To spostrzeżenie pozwala wydzielić 2 duże grupy metod zakładkowych oraz 3 grupę pośrednią: 

zakładki zastępujące	zakładki zastępująco­‑szeregujące	zakładki szeregujące
np. ‒ metody zakładek alfabetycznych, ‒ metody zakładek symbolicznych, ‒ metody zakładek gramatycznych, ‒ metody zakładek imiennych,	np. ‒ metody haków, ‒ właściwe metody zakładek (zakładki liczbowe i cyfrowe),	np. ‒ metody pokoju rzymskiego, ‒ metody zakładek osobistych,

Sposoby tworzenia zakładek są różne i pozwalają na wydzielenie pododmian każdej metody, np.

‒ metoda akronimii/akrofonii ‒ pierwsza litera/głoska zastępowanego abstraktu jest pierwszą literą/głoską zakładki, np. „adapter” dla litery/głoski „a”, „czajnik” dla „czternaście”;

‒ metoda sylabowa ‒ pierwsza sylaba abstraktu jest pierwszą sylabą zakładki, np. „siekiera” dla „siedemnaście”;

‒ metoda grupowa ‒ pierwsze grupy liter/głosek abstraktu zostają przeniesione na nagłosu (początku) zakładki, np. „dwururka” dla „dwanaście”;

‒ metoda paronimowa i quasi-paronimowa ‒ abstrakt i zakładka są bardzo podobne (są paronimami, np. „pet” dla litery „pe”) lub zbliżone (metoda quasi-paronimów, np. „gęś” dla litery „gie”);

‒ metoda alfabetu literowego/spółgłoskowego ‒ abstrakt zamienia się na litery/spółgłoski zgodnie z obraną metodą alfabetu, po czym z uzyskanych liter/głosek tworzy się rzeczowniki konkretne, czyli właśnie zakładki, np. „46” można zamienić na „r” i „j”, a z tych liter/głosek utworzyć zakładki „ryj”, „rój”, „raj”, „reja”;

‒ metoda wyboru arbitralnego ‒ zwykle wybiera się zakładki już pamiętane (sprzęty, meble w jakimś pomieszczeniu, części ciała) lub własne, różnie motywowane skojarzenia (np. „przedszkolanka” dla „a”, ponieważ pamięta się jakąś przedszkolankę uczącą dzieci litery „a”), jednak każdy indywidualny wybór jest (a przynajmniej powinien być) dowolny i niezależny;

‒ metoda podobieństwa wizualnego ‒ na tej zasadzie opiera się popularna metoda haków (wieszaków) cyfrowych, np. hakiem dla „1” jest kij, patyk, pałka, drzewo, świeczka ‒ obiekty pionowe i podłużne, dla „2” ‒ łabędź, dla „3” ‒ jabłko, serce, biust itd.;

‒ metoda podobieństwa fonicznego ‒ można by ją wydzielić przez analogię do ww. metody, lecz w praktyce trudno byłoby ją odróżnić od metody paronimowej i quasi-paronimowej, więc żeby nie mnożyć bytów ponad potrzebę uznajmy metodę podobieństwa fonicznego za hiperonim metody paronimowej i quasi-paronimowej, sylabowej, grupowej, akronimicznej i akrofonicznej.

Zakładki mogą zastępować różne abstrakty. Stwarza to kolejne kryterium klasyfikacyjne, zgodnie z którym można wydzielić m.in.:

‒ zakładki cyfrowe (zakładki zastępują cyfry od 0 lub 1 do 9);

‒ zakładki liczbowe (tu również można umieścić zakładki dla liczb 00, 01 itd.);

‒ zakładki alfabetyczne (dla liter alfabetu);

‒ zakładki imienne (dla imion);

‒ zakładki gramatyczne (dla nazw kategorii gramatycznych: osoba, liczba, przypadek, rodzaj);

‒ zakładki symboliczne (dla np. symboli matematycznych: plus, minus, pierwiastek, znak dzielenia itd.);

‒ zakładki ortograficzne (dla pułapek ortograficznych typu ‒ w języku polskim ‒ „ż”, „ch”, „ó”);

‒ zakładki kalendarzowe (dla nazw miesięcy).