34. Jak zapamiętać francuskie "après"?

Z przyimkami jest zawsze problemy: są krótkie, do niczego niepodobne i mają wściekle niekonkretne znaczenia. Tak jest w przypadku francuskiego après [apˈʀɛ], które oznacza ‘po’ (np. po lekcji, po filmie). Dodatkowym utrudnieniem jest akcent grawisowy (opadający) nad <e>.

Użyjmy do zapamiętania francuskiego après słów zastępczych i pomocniczych. Polskie „po” możemy łatwo zastąpić wyrazem „pot” – to konkretny rzeczownik łatwy do wyobrażenia. Z kolei après możemy zastąpić wyrazem „aparycja” – zaczyna się podobnie, więc może stanowić skuteczną podpowiedź do après. „Pot” i „aparycję” łatwo możemy połączyć obrazkiem pamięciowym, w którym pot spływa po czyjejś aparycji.

Pozostaje nieszczęsny akcent. Możemy spróbować wyćwiczyć wymowę [apˈʀɛ] z szerokim [ɛ] na końcu. Jeśli pamiętamy, że zapis <è> oznacza właśnie szerokie [ɛ], wówczas nie powinniśmy mieć problemu z poprawnym zapisem après. Odróżnianie [e] od [ɛ] jest jednak trudne, przez co warto się zastanowić albo nad innym sposobem zapamiętania kierunku akcentu, albo nad sposobem wzmocnieniem powyższego (wymowy). W obu przypadkach możemy na przykład powiązać kierunek akcentu (w dół) z oczywistym kierunkiem spływania potu po czyjejś aparycji (też zwykle w dół). 

33. Jak zapamiętać francuskie "demain" ‘jutro’?

Francuski wyraz demain wymawia się /dəˈmɛ̃/, a więc jego pisownia jest stosunkowo regularna (można ją wywieść z wymowy).

Problem z zapamiętaniem tego wyrazu polega w istocie na tym, iż nie tylko ciąg znaków <demain> lub głosek (fonemów) /dəˈmɛ̃/ jest abstrakcyjny, również ich polski odpowiednik – jutro – ma charakter abstrakcyjny, a najtrudniej zapamiętywać związki abstrakcyjnych rzeczowników. Musimy więc zamienić oba elementy na słowa pamięciowe: demain lub /dəˈmɛ̃/ na słowo zastępcze, gdyż zastępujemy słowo obce, nieznane, a jutro na słowo pomocnicze, ponieważ znamy je doskonale, ale chcemy jedynie pomóc sobie w jego powiązaniu z demain lub /dəˈmɛ̃/.

Słowem zastępczym do /dəˈmɛ̃/ (w uproszczonym zapisie: dymę) może być „dym”, a pomocniczym do „jutro” – jurta.

Sposobem na powiązanie obu słów pamięciowych może być prosty obrazek mnemoniczny: jurta, z której wydobywa się dym.

32. MnEMORY Techniques - Systematyczny kurs mnemotechniki

Zgodnie z zasadą, jeśli sam się nie pochwalisz, to nikt cię nie pochwali, tę notkę poświęcę autorskiemu programowi nauczania mnemotechniki, który napisałem był w ubiegłym roku i który od tego czasu sprzedaje się na razie w formie korespondencyjnego kursu internetowego. Informacje nt. najbliższych terminów kolejnych edycji można znaleźć na stronie internetowej kursu (http://www.mnemory.dictum.edu.pl/) oraz na facebookowej stronie kursu (http://www.facebook.com/MnEMORY), gdzie również można znaleźć informacje o sprzedażach grupowych tego kursu. 

Podręcznik i ćwiczenia

Kurs MnEMORY Techniques składa się z 24 lekcji. W każdej lekcji uczestnik otrzymuje fragment podręcznika teoretycznego (fioletowy obok) oraz zeszyt ćwiczeń (biały poniżej). W podręczniku znajduje się wykład nt. określonej techniki, metody lub zasady mnemotechnicznej bądź też elementów psychologii pamięci. Oprócz przykładów użycia technik lub metody znajdują się w nim również ciekawostki oraz odpowiedzi na potencjalne pytania, które mogą się nasunąć podczas lektury każdego wykładu.

W zeszycie ćwiczeń znajdują się zadania dobrane w taki sposób, by na ich przykładzie można było przećwiczyć w praktyce użycie omówionej w zeszycie teoretycznym techniki lub metody mnemonicznej. Dodatkowo ćwiczeniom towarzyszą zadania rozwijające różne typy inteligencji, a także powtórki, umożliwiające sprawdzenie własnych tzw. realizacji technik i metod mnemonicznych, czyli konkretnych zastosowań technik i metod na danym materiale.

Program uzupełniłem także o teorię i ćwiczenia notowania (odmiany notatek i ich przydatność w nauce), sposoby zarządzania powtórkami oraz podstawowe informacje teoretyczne nt. efektywnego powtarzania (powtarzanie planowane o stałych i zmiennych odstępach w czasie) oraz niezbędną teorię dotyczącą pracy z materiałem nauczania (analiza i segregowanie materiału, dobór technik i metod).

Kurs opiera się na moim autorskim modelu mnemotechniki jako zbioru technik tworzenia tzw. pośredników mnemonicznych, czyli podpowiedzi do określonych elementów materiału nauczania. Oczywiście podstawy tego modelu są objaśnione już w pierwszym zeszycie, w którym również znajduje się klasyfikacja praktycznie wszystkich technik mnemonicznych (zastosowany model w zasadzie nie dopuszcza innych), choć oczywiście nie przedstawiam w swoim kursie absolutnie wszystkich odmian każdej techniki.

Zagadnienia

Oto spis najważniejszych zagadnień omówionych w podręczniku teoretycznym:

1)     Elementy psychologii pamięci:

a)      pamięć podświadoma;

b)      teoria głębokości przetwarzania Craika i Lockharta;

c)       krzywa zapominania Ebbinghausa;

d)      prawa Josta;

e)      teoria przypominania;

f)       teoria zapamiętywania i błędne wspomnienia;

2)     Teoria mnemotechniki:

a)      technika i metoda mnemoniczna;

b)      realizacja techniki (metody) mnemonicznej;

c) zasady mnemotechniczne (cechy pośrednika mnemonicznego ułatwiające zapamiętywanie);

d)      pośrednik mnemo(tech)niczny i jego budowa;

e)      klasyfikacja technik mnemonicznych:

·   techniki werbalne:

§  słowa zastępcze,

§  słowa pomocnicze,

§  neologizmy,

§  akronimy,

§  alfabety cyfrowe,

§  zakładki (patrz niżej);

·   techniki obrazowe:

§  obrazy pomocnicze,

§  obrazy zastępcze,

§  ilustracje,

§  mnemoniczne mapy myśli;

·   techniki tekstowe:

§  teksty akronimiczne,

§  teksty pomocnicze,

§  teksty rymowane,

§  tłumaczenia dosłowne,

§  wymówienia literowe;

·   metody zakładkowe:

§  zakładki miejscowe (pokój rzymski i jego odmiany),

§  zakładki cielesne,

§  zakładki obrazowe (haki, wieszaki),

§  zakładki imienne,

§  zakładki alfabetyczne,

§  zakładki ortograficzne,

§  zakładki symboliczne,

§  zakładki cyfrowe i liczbowe,

§  motywy zakładkowe;

·   techniki historyjkowe:

§  obrazy,

§  scenki,

§  fabuły;

·   techniki relacyjne:

§  podobieństwa,

§  różnice,

§  reguły,

§  quasi-reguły,

§  ogólna liczba;

·   techniki dźwiękowe;

·   techniki ruchowe;

f)       wiązanie pośredników mnemo(tech)nicznych;

g)      wzmacnianie technik mnemonicznych;

h)      nauczanie mnemotechniczne a inne sposoby nauki;

i)        problemy nauczania mnemotechnicznego:

·   interferencja;

·   przeciążenie;

·   niedostateczne opracowanie materiału;

j)        zbrylanie mnemotechniczne.

3)      Sposoby nauki:

a)      alfabetów,

b)      dat i numerów,

c)       definicji,

d)      drobnych wspomnień,

e)      kształtów i wyglądów (np. kości nadgarstka, tkanek),

f)       list (zestawień, spisów),

g)      map,

h)      nazwisk i twarzy (polskich i obcych),

i)        odmian wyrazów,

j)        ortografii (pisowni) polskiej i obcej,

k)      reguł (praw, zasad itp.),

l)        słów obcych,

m)    tabel,

n)      tekstów (poezja, proza),

o)      wymowy wyrazów,

p)      wzorów (geometrycznych, chemicznych itp.);

4)      Teoria notowania:

a)      notatka osobista a notatka literacka;

b)      osobiste notatki linearne:

·   skrótowa,

·   symboliczna (ideograficzna),

·   quasi-stenograficzna,

·   stenograficzna;

c)       osobiste notatki nielinearne:

·   mapy myśli,

·   hierarchiczne,

·   tabelaryczne:

§  tabele uporządkowane,

§  tabele nieuporządkowane,

§  tabele Cornella;

5)      Teoria powtarzania:

a)      powtarzanie systematyczne,

b)      powtarzanie planowane:

·   statyczne,

·   dynamiczne;

c)       sposoby wspomagania powtórek:

·   dziennik,

·   fiszki,

·   kartoteka,

·   programy komputerowe;

6)      Praca z materiałem nauczania:

a)      analiza materiału nauczania,

b)      segregowanie informacji,

c)       dobór techniki mnemonicznej do materiału.  

Dlaczego MnEMORY?

Znając nieco branżę kursów technik pamięciowych, mogę powiedzieć, co odróżnia mój kurs. Przede wszystkim zawiera spójny wykład mnemotechniki, dzięki któremu wiem, co jest, a co nie jest mnemotechnicznym uczeniem się, kiedy stosuję mnemotechnikę, a kiedy po prostu powtarzam i liczę na to, że moja pamięć podświadoma sama utworzy powiązania danej informacji z innymi, już zapamiętanymi informacjami.

Znajdują się też w kursie MnEMORY techniki niezmiernie rzadko omawiane. Mówię tu o technikach, które nazwałem relacyjnymi, gdyż podstawą tworzenia wskazówek są relacje między elementami materiału nauczania lub informacjami nowymi i znanymi, np. podobieństwo, różnica, reguła lub quasi-reguła. To wbrew pozorom skuteczne techniki, choć zawierają niewiele cech ułatwiających zapamiętywanie.

Wiele kursów stara się zestawić zasady stosowania mnemotechniki, czyli innymi słowy sposoby takiego stosowania technik/metod mnemonicznych, które zwiększają prawdopodobieństwo skuteczności danej techniki lub metody. Zbiór takich zasad zawarłem również ja w swoim kursie na podstawie lektury poradników mnemotechnicznych oraz własnych spostrzeżeń (w tym autopsji). Oto te zasady:

• zasada konkretności,
• zasada subiektywności,
• zasada dynamiczności,
• zasada przesady,
• zasada nietypowości,
• zasada synestezyjności,
• zasada humoru,
• zasada makabry,
• zasada erotyki,
• zasada sceny,
• zasada pierwszego skojarzenia,
• zasada snu,
• zasada wesołej twórczości własnej,
• zasada zawieszenia zasad,
• zasada względnej jednolitości języka,
• zasada ekonomiczności.

W moim kursie znajduje się prawdopodobnie jedyna definicja zakładki mnemotechnicznej jako grupy technik mnemonicznych, w których dysponujemy gotowymi zamiennikami określonych elementów materiału nauczania, np. cyfr, liter, imion itp., dzięki czemu nie musimy za każdym razem wymyślać zamiennika dla jedynki, litery „a” lub pierwszego elementu na liście.

Ze stosowaniem zakładek wiąże się ryzyko interferencji wspomnień. O tym w innych kursach nie usłyszymy, a jest to zjawisko dobrze znane psychologii pamięci i częste przy stosowaniu tej samej techniki zakładkowej w krótkim odstępie czasu.

Bardzo rzadko można też spotkać omówienia techniki motywów zakładkowych, bardzo przydatnej w nauce np. rodzajów gramatycznych.

Mało który trener technik pamięciowych zdaje sobie sprawę z różnicy między mnemotechnicznymi mapami myśli a notatkami w kształcie map myśli o niewielkiej wartości mnemonicznej. Technikom mapowym (notowania i zapamiętywania) poświęcony jest osobny zeszyt.

Jako chyba jedyny teoretyk mnemotechniki wskazuję możliwość istnienia mnemonicznych technik dźwiękowych i ruchowych. Nikt ich jeszcze nie opisywał i nie badał, ja sam jedynie dopatruję się ich istnienia w pewnych metodach oraz własnych przypadkach zapamiętania pewnych słów, więc możliwość istnienia takich technik jest w moim kursie jedynie zasygnalizowana.

Osobno omawiam wzmacnianie i wiązanie wspomnień mnemotechnicznych – są to w zasadzie ujęte w spójną teorię sposoby zwiększania prawdopodobieństwa skuteczności konkretnego użycia danej techniki lub technik mnemonicznych, inne niż zastosowanie się do określonej zasady mnemotechnicznej.

I wreszcie coś, czego najprawdopodobniej nie znajdziecie w żadnym kursie: przyczyny nieskuteczności technik mnemonicznych. Mnemotechnika nie jest magią, ale trudną sztuką, jest w istocie świadomym konstruowaniem wspomnień, co może się nie udać. Wymyślone słowo zastępcze, obraz mnemoniczny lub historyjka mogą się nam zwyczajnie nie przypomnieć podczas pierwszej powtórki. To się zdarza. Nie raz widziałem, jak moi uczniowie przesadzali w swoich historyjkach i albo umieszczali w nich za dużo wskazówek lub za mało cech ułatwiających zapamiętanie. To są dwie skrajności, które można uznać za najczęstsze przyczyny nieefektywności realizacji danej techniki lub metody.

O, a właśnie: nie każdy trener zdaje sobie sprawę z istnienia różnicy między techniką, metodą a ich realizacjami (wyjaśnienie różnicy między tymi pojęciami znajduje się na początku mojego kursu): żadna technika ani metoda mnemoniczna nie są nieefektywne lub nieskuteczne, bo to są jedynie ogólne sposoby tworzenia podpowiedzi do danej informacji, której się uczymy. Co może być nieskutecznego w technice słów zastępczych: dopasuj do słowa nieznanego podobnie brzmiące lub podobnie zapisywane słowo znane. To jest jedynie sposób, nieskuteczne może być jego praktyczne użycie, np. słowo „walec” do ang. „wing”. Od razu widać, iż oba wyrazy mają zbyt mało elementów podobnych, innymi słowy materiał nauczania (ang. „wing”) nie został dostateczne opracowany, tzn. przeanalizowany i zamieniony na taki ciąg liter lub głosek, który by podpowiadał ciąg liter <wing> lub ciąg głosek [wɪŋ]. Odpowiednim słowem zastępczym mogą być: winda, wino itp.

No, to się pochwaliłem… :D

31. Jak zapamiętać francuskie „il y a”?

Francuskie il y a /il j a/ jest tzw. zdaniem egzystencjalnym, tzn. konstrukcją składniową informującą o obecności (istnieniu, egzystencji) rzeczy lub osoby (zwykle też w jakimś miejscu i czasie, ale pojawienie się okolicznika miejsca oraz wskazanie czasu zależy już od specyfiki danego języka i intencji nadawcy). Jest więc il y a odpowiednikiem angielskiego there is/are (w języku polskim nie ma specyficznych konstrukcji o znaczeniu wyłącznie egzystencjalnym), ma jednak nieco inną budowę:

il             y           a         un chien

on          tam       ma      psa

he          there     has      a   dog

Wyraz y interpretowany bywa we frazie il y a jako zaimek przymiotny (‘ten, ta, to’), lecz łatwiej będzie zrozumieć całą konstrukcję, widząc w y zaimek przysłowny (‘tam’).

Tak więc wystarczy zapamiętać, że w celu stwierdzenia istnienia kogoś lub czegoś Francuzi mówią, że „on tam ma coś/kogoś” – il y a quelque chose/quelqu’un (Anglicy mówią w takich sytuacjach, że „tam jest coś/ktoś” – there is/are).

Zrozumienie formy pytającej od il y a nie jest trudne: jak w przypadku innych czasowników mamy do czynienia z inwersją zaimka il ‘on’ i czasownika a ‘ma’, między które wchodzi spójka t przeciwdziałająca powstaniu hiatusu, czyli zbiegu dwóch samogłosek:

il y a       ≥             y         a-t-il?

                             tam      ma on?

                             there    has he?

Przeczenie jest nieco dziwne: między dwa słowa przeczące ne… pas wchodzi nie tylko czasownik, ale i (jak się okazuje) wszędobylski zaimek (lub przysłówek wg niektórych) y:

il y a       ≥ il ne y a pas     ≥             il            n’y                     a            pas

                                                       on          nie¹ tam              ma         nie²

Tak więc zapamiętaniu francuskiej frazy il y a może pomóc odkrycie reguł nią rządzących (to dosłownie „on tam ma”), podobieństwa do analogicznej frazy angielskiej (y ‘tam’ przypomina there ‘tam’) i zauważenie „wszędobylskości” y (zresztą widoczne jest to w innych zdaniach z y).

30. Jak zapamiętać francuskie qu’est-ce que c’est?

To nieco skomplikowane wyrażenie, które zwykle bywa w kursach francuskiego wprowadzane w całości: pisownia + wymowa /kɛs kə sɛ/ + znaczenie ‘co’. Nie trudno wobec tego o pomyłki.

W wyrażeniu qu’est-ce que c’est widoczne są apostrofy wskazujące na elizje. Spróbujmy więc je cofnąć, by zobaczyć wyrażenie qu’est-ce que c’est w formie pierwotnej, a tym samym lepiej je zrozumieć:

qu’est-ce que c’est ≤ que est-ce que ce est

W est-ce widoczna jest inwersja, możemy ją więc odwrócić:

que est-ce que ce est ≤ que ce est que ce est

przez co nasze wyrażenie okaże się  podwojeniem prostszego que ce est.

Zastanówmy się teraz nad dosłownym znaczeniem tego wyrażenia:

                que        ce           est          que        ce           est

                co           to           jest        co           to           jest

Pamiętajmy, iż francuski nie posiada tak rozbudowanej odmiany przez przypadki jak polski, więc „que” i „ce” można tłumaczyć różnymi formami. Powrót do postaci z inwersją ułatwi nam nieco dosłowne tłumaczenie:

                que        est-ce    que        ce           est

                czym     jest to   czym     to           jest 

I tu wychodzi cała dziwność francuszczyzny: wyrażenie znaczące dosłownie „czym jest to, czym” lub „czym jest to, co” jest odpowiednikiem polskiego „co” i angielskiego „what”, czyli zaimka pytajnego.

Możemy więc zapamiętać, iż Francuzi zamiast „co” pytają „czym jest to, co” (que est-ce que ≥ qu’est-ce que), lub że „co to jest” jest prostym powtórzeniem dosłownego tłumaczenia „co to jest”:

‘co to jest’:                                                       que ce est

podwojenie:                                                      que ce est que ce est

inwersja w 1 członie dla wskazania pytania:       que est-ce que ce est

elizje:                                                                qu’est-ce que c’est

29. Jak zapamiętać francuskie „le pont”?

Francuskie pont /pɔ̃/ znaczy most. Bardzo łatwo dostrzec podobieństwo z polskim „ponton” (zresztą polski rzeczownik „ponton” i francuskie „pont” pochodzą od tego samego słowa łacińskiego – „pons” znaczącego właśnie ‘most’). Można sobie teraz wyobrazić wielki, dmuchany most w kształcie pontonu, lecz wystarczy uświadomienie sobie istniejącego już w języku polskim połączenia: most pontonowy. Żadne dodatkowe wyobrażenie nie powinno być potrzebne.

Rodzaj francuskiego pont też nie powinien sprawiać trudności: jest taki sam jak w języku polskim:

                ten most (m)     un/le pont (m)

28. Jak zapamiętać francuskie „la place”?

To bardzo proste słowo oznaczające ‘plac’. Już samo uświadomienie sobie podobieństwa graficznego i fonetycznego wystarczy do jego zapamiętania:

                plac                     place

                /plat͡s/                  /plɑs/

Problematyczny może być jednak rodzaj tego rzeczownika, który w języku francuskim jest zupełnie inny niż w polskim:

                ten plac (m)       la place (f)

Możemy sobie pomóc wyobrażeniem placu w kolorze, który kojarzy nam się z kobiecością, np. różowy. Wzmocnieniem może być umieszczenie na placu tłumu kobiet lub dziewczyn w różowych spódnicach… ale nie zapędzajmy się.