32. MnEMORY Techniques - Systematyczny kurs mnemotechniki

Zgodnie z zasadą, jeśli sam się nie pochwalisz, to nikt cię nie pochwali, tę notkę poświęcę autorskiemu programowi nauczania mnemotechniki, który napisałem był w ubiegłym roku i który od tego czasu sprzedaje się na razie w formie korespondencyjnego kursu internetowego. Informacje nt. najbliższych terminów kolejnych edycji można znaleźć na stronie internetowej kursu (http://www.mnemory.dictum.edu.pl/) oraz na facebookowej stronie kursu (http://www.facebook.com/MnEMORY), gdzie również można znaleźć informacje o sprzedażach grupowych tego kursu. 

Podręcznik i ćwiczenia

Kurs MnEMORY Techniques składa się z 24 lekcji. W każdej lekcji uczestnik otrzymuje fragment podręcznika teoretycznego (fioletowy obok) oraz zeszyt ćwiczeń (biały poniżej). W podręczniku znajduje się wykład nt. określonej techniki, metody lub zasady mnemotechnicznej bądź też elementów psychologii pamięci. Oprócz przykładów użycia technik lub metody znajdują się w nim również ciekawostki oraz odpowiedzi na potencjalne pytania, które mogą się nasunąć podczas lektury każdego wykładu.

W zeszycie ćwiczeń znajdują się zadania dobrane w taki sposób, by na ich przykładzie można było przećwiczyć w praktyce użycie omówionej w zeszycie teoretycznym techniki lub metody mnemonicznej. Dodatkowo ćwiczeniom towarzyszą zadania rozwijające różne typy inteligencji, a także powtórki, umożliwiające sprawdzenie własnych tzw. realizacji technik i metod mnemonicznych, czyli konkretnych zastosowań technik i metod na danym materiale.

Program uzupełniłem także o teorię i ćwiczenia notowania (odmiany notatek i ich przydatność w nauce), sposoby zarządzania powtórkami oraz podstawowe informacje teoretyczne nt. efektywnego powtarzania (powtarzanie planowane o stałych i zmiennych odstępach w czasie) oraz niezbędną teorię dotyczącą pracy z materiałem nauczania (analiza i segregowanie materiału, dobór technik i metod).

Kurs opiera się na moim autorskim modelu mnemotechniki jako zbioru technik tworzenia tzw. pośredników mnemonicznych, czyli podpowiedzi do określonych elementów materiału nauczania. Oczywiście podstawy tego modelu są objaśnione już w pierwszym zeszycie, w którym również znajduje się klasyfikacja praktycznie wszystkich technik mnemonicznych (zastosowany model w zasadzie nie dopuszcza innych), choć oczywiście nie przedstawiam w swoim kursie absolutnie wszystkich odmian każdej techniki.

Zagadnienia

Oto spis najważniejszych zagadnień omówionych w podręczniku teoretycznym:

1)     Elementy psychologii pamięci:

a)      pamięć podświadoma;

b)      teoria głębokości przetwarzania Craika i Lockharta;

c)       krzywa zapominania Ebbinghausa;

d)      prawa Josta;

e)      teoria przypominania;

f)       teoria zapamiętywania i błędne wspomnienia;

2)     Teoria mnemotechniki:

a)      technika i metoda mnemoniczna;

b)      realizacja techniki (metody) mnemonicznej;

c) zasady mnemotechniczne (cechy pośrednika mnemonicznego ułatwiające zapamiętywanie);

d)      pośrednik mnemo(tech)niczny i jego budowa;

e)      klasyfikacja technik mnemonicznych:

·   techniki werbalne:

§  słowa zastępcze,

§  słowa pomocnicze,

§  neologizmy,

§  akronimy,

§  alfabety cyfrowe,

§  zakładki (patrz niżej);

·   techniki obrazowe:

§  obrazy pomocnicze,

§  obrazy zastępcze,

§  ilustracje,

§  mnemoniczne mapy myśli;

·   techniki tekstowe:

§  teksty akronimiczne,

§  teksty pomocnicze,

§  teksty rymowane,

§  tłumaczenia dosłowne,

§  wymówienia literowe;

·   metody zakładkowe:

§  zakładki miejscowe (pokój rzymski i jego odmiany),

§  zakładki cielesne,

§  zakładki obrazowe (haki, wieszaki),

§  zakładki imienne,

§  zakładki alfabetyczne,

§  zakładki ortograficzne,

§  zakładki symboliczne,

§  zakładki cyfrowe i liczbowe,

§  motywy zakładkowe;

·   techniki historyjkowe:

§  obrazy,

§  scenki,

§  fabuły;

·   techniki relacyjne:

§  podobieństwa,

§  różnice,

§  reguły,

§  quasi-reguły,

§  ogólna liczba;

·   techniki dźwiękowe;

·   techniki ruchowe;

f)       wiązanie pośredników mnemo(tech)nicznych;

g)      wzmacnianie technik mnemonicznych;

h)      nauczanie mnemotechniczne a inne sposoby nauki;

i)        problemy nauczania mnemotechnicznego:

·   interferencja;

·   przeciążenie;

·   niedostateczne opracowanie materiału;

j)        zbrylanie mnemotechniczne.

3)      Sposoby nauki:

a)      alfabetów,

b)      dat i numerów,

c)       definicji,

d)      drobnych wspomnień,

e)      kształtów i wyglądów (np. kości nadgarstka, tkanek),

f)       list (zestawień, spisów),

g)      map,

h)      nazwisk i twarzy (polskich i obcych),

i)        odmian wyrazów,

j)        ortografii (pisowni) polskiej i obcej,

k)      reguł (praw, zasad itp.),

l)        słów obcych,

m)    tabel,

n)      tekstów (poezja, proza),

o)      wymowy wyrazów,

p)      wzorów (geometrycznych, chemicznych itp.);

4)      Teoria notowania:

a)      notatka osobista a notatka literacka;

b)      osobiste notatki linearne:

·   skrótowa,

·   symboliczna (ideograficzna),

·   quasi-stenograficzna,

·   stenograficzna;

c)       osobiste notatki nielinearne:

·   mapy myśli,

·   hierarchiczne,

·   tabelaryczne:

§  tabele uporządkowane,

§  tabele nieuporządkowane,

§  tabele Cornella;

5)      Teoria powtarzania:

a)      powtarzanie systematyczne,

b)      powtarzanie planowane:

·   statyczne,

·   dynamiczne;

c)       sposoby wspomagania powtórek:

·   dziennik,

·   fiszki,

·   kartoteka,

·   programy komputerowe;

6)      Praca z materiałem nauczania:

a)      analiza materiału nauczania,

b)      segregowanie informacji,

c)       dobór techniki mnemonicznej do materiału.  

Dlaczego MnEMORY?

Znając nieco branżę kursów technik pamięciowych, mogę powiedzieć, co odróżnia mój kurs. Przede wszystkim zawiera spójny wykład mnemotechniki, dzięki któremu wiem, co jest, a co nie jest mnemotechnicznym uczeniem się, kiedy stosuję mnemotechnikę, a kiedy po prostu powtarzam i liczę na to, że moja pamięć podświadoma sama utworzy powiązania danej informacji z innymi, już zapamiętanymi informacjami.

Znajdują się też w kursie MnEMORY techniki niezmiernie rzadko omawiane. Mówię tu o technikach, które nazwałem relacyjnymi, gdyż podstawą tworzenia wskazówek są relacje między elementami materiału nauczania lub informacjami nowymi i znanymi, np. podobieństwo, różnica, reguła lub quasi-reguła. To wbrew pozorom skuteczne techniki, choć zawierają niewiele cech ułatwiających zapamiętywanie.

Wiele kursów stara się zestawić zasady stosowania mnemotechniki, czyli innymi słowy sposoby takiego stosowania technik/metod mnemonicznych, które zwiększają prawdopodobieństwo skuteczności danej techniki lub metody. Zbiór takich zasad zawarłem również ja w swoim kursie na podstawie lektury poradników mnemotechnicznych oraz własnych spostrzeżeń (w tym autopsji). Oto te zasady:

• zasada konkretności,
• zasada subiektywności,
• zasada dynamiczności,
• zasada przesady,
• zasada nietypowości,
• zasada synestezyjności,
• zasada humoru,
• zasada makabry,
• zasada erotyki,
• zasada sceny,
• zasada pierwszego skojarzenia,
• zasada snu,
• zasada wesołej twórczości własnej,
• zasada zawieszenia zasad,
• zasada względnej jednolitości języka,
• zasada ekonomiczności.

W moim kursie znajduje się prawdopodobnie jedyna definicja zakładki mnemotechnicznej jako grupy technik mnemonicznych, w których dysponujemy gotowymi zamiennikami określonych elementów materiału nauczania, np. cyfr, liter, imion itp., dzięki czemu nie musimy za każdym razem wymyślać zamiennika dla jedynki, litery „a” lub pierwszego elementu na liście.

Ze stosowaniem zakładek wiąże się ryzyko interferencji wspomnień. O tym w innych kursach nie usłyszymy, a jest to zjawisko dobrze znane psychologii pamięci i częste przy stosowaniu tej samej techniki zakładkowej w krótkim odstępie czasu.

Bardzo rzadko można też spotkać omówienia techniki motywów zakładkowych, bardzo przydatnej w nauce np. rodzajów gramatycznych.

Mało który trener technik pamięciowych zdaje sobie sprawę z różnicy między mnemotechnicznymi mapami myśli a notatkami w kształcie map myśli o niewielkiej wartości mnemonicznej. Technikom mapowym (notowania i zapamiętywania) poświęcony jest osobny zeszyt.

Jako chyba jedyny teoretyk mnemotechniki wskazuję możliwość istnienia mnemonicznych technik dźwiękowych i ruchowych. Nikt ich jeszcze nie opisywał i nie badał, ja sam jedynie dopatruję się ich istnienia w pewnych metodach oraz własnych przypadkach zapamiętania pewnych słów, więc możliwość istnienia takich technik jest w moim kursie jedynie zasygnalizowana.

Osobno omawiam wzmacnianie i wiązanie wspomnień mnemotechnicznych – są to w zasadzie ujęte w spójną teorię sposoby zwiększania prawdopodobieństwa skuteczności konkretnego użycia danej techniki lub technik mnemonicznych, inne niż zastosowanie się do określonej zasady mnemotechnicznej.

I wreszcie coś, czego najprawdopodobniej nie znajdziecie w żadnym kursie: przyczyny nieskuteczności technik mnemonicznych. Mnemotechnika nie jest magią, ale trudną sztuką, jest w istocie świadomym konstruowaniem wspomnień, co może się nie udać. Wymyślone słowo zastępcze, obraz mnemoniczny lub historyjka mogą się nam zwyczajnie nie przypomnieć podczas pierwszej powtórki. To się zdarza. Nie raz widziałem, jak moi uczniowie przesadzali w swoich historyjkach i albo umieszczali w nich za dużo wskazówek lub za mało cech ułatwiających zapamiętanie. To są dwie skrajności, które można uznać za najczęstsze przyczyny nieefektywności realizacji danej techniki lub metody.

O, a właśnie: nie każdy trener zdaje sobie sprawę z istnienia różnicy między techniką, metodą a ich realizacjami (wyjaśnienie różnicy między tymi pojęciami znajduje się na początku mojego kursu): żadna technika ani metoda mnemoniczna nie są nieefektywne lub nieskuteczne, bo to są jedynie ogólne sposoby tworzenia podpowiedzi do danej informacji, której się uczymy. Co może być nieskutecznego w technice słów zastępczych: dopasuj do słowa nieznanego podobnie brzmiące lub podobnie zapisywane słowo znane. To jest jedynie sposób, nieskuteczne może być jego praktyczne użycie, np. słowo „walec” do ang. „wing”. Od razu widać, iż oba wyrazy mają zbyt mało elementów podobnych, innymi słowy materiał nauczania (ang. „wing”) nie został dostateczne opracowany, tzn. przeanalizowany i zamieniony na taki ciąg liter lub głosek, który by podpowiadał ciąg liter <wing> lub ciąg głosek [wɪŋ]. Odpowiednim słowem zastępczym mogą być: winda, wino itp.

No, to się pochwaliłem… :D